Özbekistan’ın özerk bölgesi Karakalpakistan’da başlayan ve kanlı sahnelere neden olan protestolar, gözleri bir kez daha Orta Asya’ya çevirdi. Rusya’nın yaptırımlara uğraması ve odağını batı sınırlarına vermesiyle yeni bir nüfuz savaşı alanında dönüşen bölgede protestolar ve toplumsal olayların arkası kesilmiyor.
Kazakistan’da demokrasi talepleri ve geçim kaygısıyla başlayan protestoların ardından Özbekistan’da da tansiyonun yükselmesi, Orta Asya’nın kalıtsal fay hatlarına dikkat çekiyor. Sovyetler döneminde haritaları çizilen bu bölgede, haritaların etnik çatışmaları körükleyecek şekilde hazırlandığını söylemek mümkün.
Daha önce şiddetli bir etnik çatışma yaşayan Kırgızistan’da, özellikle verimli Fergana vadisi bölgesinde Özbek azınlığın yarattığı gerginlik halen devam ediyor. Yaratılan ulus devletlerin teşekkülünde etnik haritaların gündeme alınmaması, kardeş ülkeler ve toplumlar arasında sürtüşme yaratıyor. Özbekistan’ın Karakalpakistan bölgesi de benzer bir durumda. Bir Kazak lehçesi konuşan Karakalpaklar Özbekistan içinde özerk bir cumhuriyet teşkil ediyorlar, protestolar da bu özerkliğin kaldırılması tasarısı üzerine tetiklenmişti.
Kazakistan’da ise kabile siyaseti ciddi rol oynuyor. Geleneksel olarak üç “cüz”e ayrılan ülkede hegemon cüzler ve kalabalık cüzler arasındaki sürtüşme, aynı zamanda ülkenin doğusu ve batısı arasındaki bir tansiyon anlamına geliyor.
Öte yandan ülkelerin ticaret rotaları da fay hatları oluşturuyor. Geleneksel olarak ekonomik hegemon olan Rusya, bu ülkelerdeki doğal kaynakların en büyük alıcısı. Öte yandan Çin Kırgızistan ve Özbekistan’da ekonomik görünürlüğünü artırdı. Türkmenistan ise güney cihetindeki ticaretini artırıyor.
Türk Dünyası etnik ve ekonomik fay hatlarına bölünürken, bölge Rus, Çin ve yeni bir aktör olarak Hindistan’ın nüfuz savaşı alanına dönüşüyor. Türkiye bu çatışmalar içerisinde yapıcı ve birleştirici bir güç olarak yerini almazsa, bu cumhuriyetler arasında sınır çatışmalarına varacak gerginliklerin tetiklenmesi an meselesi.
Bir Cevap Yazın